De afkorting D-ZEP staat voor Dementie met Zeer Ernstig Probleemgedrag, maar bij de D-ZEP-afdeling in ZorgSpectrum-locatie Vreeswijk in Nieuwegein spreken ze liever over mensen met dementie en een complexe zorgvraag, aldus afdelingsmanager Tania Nimako en zorgprofessionals Steven Pauw en Lisette Geurtsen. Hier krijgen deze mensen de kans om tot rust te komen en wordt bekeken hoe je hen het beste kunt benaderen.
Mijnheer X verbleef al langere tijd op de dementie-afdeling van een zorginstelling in de regio Utrecht. In zijn werkende leven was hij bouwvakker en door zijn vergevorderde dementie leefde hij nog steeds in die wereld. “Hij verbouwde niet alleen zijn eigen kamer, maar ook die van andere bewoners en algemene ruimtes”, vertelt Lisette Geurtsen, medewerker cliëntbegeleiding op de D-ZEP afdeling. “Als hij daar op werd aangesproken, kon hij agressief worden waardoor het voor zorgmedewerkers en naasten steeds moeilijker werd om hem op een passende manier te benaderen. Daarom is ervoor gekozen om hem tijdelijk te verplaatsen naar de D-ZEP-afdeling in Nieuwegein.”
‘Hij verbouwde niet alleen zijn eigen kamer, maar ook die van andere bewoners en algemene ruimtes’
Complexe zorgvraag
“In zo’n situatie spreek je van iemand met Dementie met Zeer Ernstig Probleemgedrag”, vult afdelingsmanager Tania Nimako aan. “Persoonlijk vind ik dat een negatieve benaming voor iemand die zelf niet weet dat zijn of haar gedrag als problematisch kan worden ervaren. Ik heb het liever over mensen met dementie en een complexe zorgvraag die met de juiste begeleiding een veel prettiger leven kunnen leiden in een gewone zorginstelling of zelfs thuis. Het gaat ook niet alleen over cliënten die agressief gedrag vertonen, maar ook over mensen met angststoornissen of ander ontregelend gedrag. Op de D-ZEP afdeling worden ze acht weken lang in een prikkel-gereguleerde omgeving geobserveerd en begeleid om te kijken welke aanpak het beste werkt. Daarna kunnen ze weer terug naar hun oorspronkelijke omgeving.”
Observeren
Voor mijnheer X bleek een dementiepop waarmee hij kon praten en zingen de oplossing. Deze kreeg hij nadat hij eerst twee weken door het hele team was geobserveerd. "Daar beginnen we mee”, vervolgt Tania Nimako. “Als een cliënt hier binnenkomt veranderen we zo weinig mogelijk aan zijn of haar bestaande situatie. De medicatie blijft hetzelfde en we proberen ervoor te zorgen dat de cliënt zich zo snel mogelijk thuis voelt. Dat is namelijk bij veel cliënten het moment waarop ze het probleemgedrag gaan vertonen. Die eerste twee weken gebruiken we om te kijken wanneer dat gedrag ontstaat en waardoor het wordt getriggerd. Pas als dat plaatje duidelijk is, begint het behandeltraject waarbij prikkels worden toegevoegd of juist weggehaald, de medicatie eventueel wordt aangepast en wordt gekeken waar een cliënt wel of niet goed op reageert.”
Gedrag sturen
Zo’n traject vereist ook een andere aanpak van de betrokken zorgprofessionals die speciale opleidingen krijgen om op de D-ZEP afdeling te kunnen werken. “Je hebt hier te maken met mensen die in een compleet andere belevingswereld leven en daardoor soms echt wel rare dingen doen”, vertelt verpleegkundige Steven Pauw. “Ze verliezen hun rem, gaan hallucineren of brengen zichzelf en/of anderen in gevaarlijke situaties omdat ze agressief worden. Wij krijgen trainingen hoe we daarmee kunnen omgaan en hoe we met ons eigen gedrag de cliënt kunnen sturen. Als iemand niet wil douchen, kun je er een strijd van maken, maar je kunt ook eerst contact maken en wachten tot de cliënt zelf bereid is om naar de badkamer te gaan. Daarvoor moet je wel eerst doordringen tot de belevingswereld van die persoon en proberen te begrijpen wat hij of zij op dat moment voelt. Hetzelfde geldt voor agressie. Door mee te bewegen, bijvoorbeeld als iemand je arm pakt, kun je een agressieve aanval stoppen en daarmee je eigen veiligheid en die van de cliënt beschermen.” Lisette: “Lichaamstaal is ook heel belangrijk. Deze cliënten hebben vaak een verstoorde woordenschat waardoor ze zich niet meer goed kunnen uitdrukken, maar ook de taal van anderen niet altijd begrijpen. Daardoor zijn andere zintuigen vaak juist heel alert en reageren ze primair op bijvoorbeeld iemands houding. Als je je daarvan bewust bent kun je, alleen al door je manier van bewegen, iemand tot rust brengen.”
Terugkeer
De zorgmedewerkers en de cliënten worden daarbij begeleid door psychologen, gedragsdeskundigen en therapeuten die tijdens een regelmatig MDO (Multi Disciplinair Overleg) hun ervaringen delen en het behandelplan aanpassen. Tania Nimako: “Het grote voordeel van een D-ZEP-afdeling is dat je meer gespecialiseerde mensen in huis hebt voor een beperkte groep cliënten. Op deze afdeling is plaats voor acht mensen die acht weken lang heel intensief worden begeleid. Maar wel met de bedoeling dat ze daarna terugkeren naar hun vertrouwde omgeving. Daarom staan de laatste twee weken van het traject in het teken van de terugkeer. Dan delen we onze aanpak met de zorginstelling, de huisarts, de specialist ouderenzorg en de naasten van de cliënt, zodat zij het uitgestippelde traject kunnen vervolgen. Als het nodig is, komt er zelfs een medewerker naar de thuisomgeving van de cliënt om de aanpak te begeleiden. Want zo’n interventietraject heeft natuurlijk alleen effect als het daarna goed wordt opgevolgd.”
‘Het grote voordeel van een D-ZEP-afdeling is dat je meer gespecialiseerde mensen in huis hebt voor een beperkte groep cliënten’
Regionaal expertisecentrum
Het D-ZEP-project dat begon als een regionale samenwerking tussen een aantal zorgorganisaties uit de regio (Altrecht, AxionContinu, Careyn, De Rijnhoven, Huisartsen Utrecht Stad, QuaRijn, ZorgSpectrum en het zorgkantoor Zilveren Kruis) zal dit jaar officieel een regionaal expertisecentrum worden waar alle zorgprofessionals die met deze problematiek te maken hebben terecht kunnen voor advies en ondersteuning. Lisette Geurtsen is blij met deze ontwikkeling: “Als cliënten hier weggaan, zijn ze veel rustiger dan toen ze binnenkwamen. Dat vind ik het mooie aan dit werk. Je kunt echt verschil maken. Nu we een regionaal expertisecentrum worden, kunnen we die ervaringen ook delen. De trainingen die wij krijgen, zouden eigenlijk alle zorgmedewerkers moeten kunnen volgen, maar ik begrijp dat dat praktisch gezien niet haalbaar is. Dan is het mooi dat wij als zorgprofessionals met een specialisme in D-ZEP-cliënten onze ervaringen kunnen delen.”
Meer informatie: www.zorgspectrum.nl
https://www.zorgspectrum.nl/overzicht-alle-categorieen/dzep/191-informatiefolder-d-zep/file
https://www.toekomstbestendigeouderenzorgutrecht.nl/d-zep