Zelf als het kan, thuis als het kan, digitaal als het kan. Dat is het uitgangspunt van het programma Wonen, Ondersteuning en Zorg voor Ouderen (WOZO) dat minister Helder onlangs naar de Tweede Kamer stuurde. Voor zorginstellingen betekent dit dat ze meer aandacht moeten besteden aan technologische innovaties. De leden van het Innovatie Netwerk Ouderenzorg Utrecht (INOU) zijn daar al sinds 2018 actief mee bezig.
José Geertsema is nu nog (binnenkort begint ze aan een nieuwe uitdaging in de ouderenzorg) programmamanager van INOU waarbij ruim dertig zorgorganisaties in de regio zijn aangesloten. Zij vertelt: “Toen we in 2018 begonnen, waren de afzonderlijke organisaties vaak wel al bezig met technologische innovaties, maar ze deden dat ieder binnen hun eigen instelling, met eigen doelstellingen en verwachtingen die vaak – door gebrek aan kennis en ervaring – onvoldoende uit de verf kwamen. Ze kochten systemen op basis van de informatie van de leverancier, zonder dat ze konden beoordelen of het systeem ook geschikt zou zijn voor hun specifieke cliënten of organisatie. Daardoor kon het gebeuren dat de implementatie problemen opleverde of het systeem niet aan de verwachtingen voldeed. Of, zoals een projectleider ooit zei: “We hebben tien VR-brillen in de kast liggen die niet worden gebruikt omdat er geen tijd is om te leren hoe ze werken.” De schaamte voor die ongebruikte investeringen was soms groot. Niemand geeft immers graag toe dat een bepaald doel niet is gehaald. Toch zijn het juist die ervaringen die heel waardevol kunnen zijn voor andere zorginstellingen die zo’n aanschaf overwegen. Misschien zijn er wel organisaties die de brillen wel succesvol gebruiken en tips kunnen geven waardoor ze alsnog kunnen worden ingezet. Dat is wat we met INOU willen bereiken.”
Inventarisatie
“Bij de start van INOU is eerst een inventarisatie gemaakt om te zien met welke innovaties al ervaring is opgedaan en welke voor- en nadelen de organisaties daarbij zijn tegengekomen”, vervolgt José. “Daaruit kregen we al een goed beeld van wat er speelt in de regio. Organisaties gaven onder meer aan wat ze al hadden aan innovaties of waar ze interesse in hadden. Zo bleek bijvoorbeeld dat zestien organisaties gebruikmaakten van domotica voor dwaalpreventie en -detectie van cliënten en dat drie organisaties daar behoefte aan hadden. Uit het onderzoek bleek echter ook dat het systeem bij twee organisaties die het hadden aangeschaft, niet werd gebruikt. Een andere constatering was dat slimme bedmatrassen wel door alle organisaties die deze hadden gekocht werden gebruikt. Blijkbaar zijn slimme matrassen gemakkelijker te implementeren dan domotica. Voor organisaties met weinig kennis en ervaring op het gebied van innovatie, is het dan misschien verstandiger om te beginnen met de matrassen. Een beslissing die je kunt nemen op basis van de ervaringen uit het netwerk.”
Expertbijeenkomsten
Leren van elkaars ervaringen en – als daar behoefte aan is – misschien zelfs wel gezamenlijk actie ondernemen, dat zijn de belangrijkste doelstellingen van INOU. José: “Om instellingen te helpen bij de keuze voor bepaalde zorgtechnologie, organiseren we expertbijeenkomsten waar telkens bepaalde thema’s aan bod komen. Organisaties kunnen gericht inschrijven op het thema dat voor hen interessant is. Zo hebben we onder meer expertbijeenkomsten georganiseerd over de inzet van heupairbags. Verschillende instellingen overwogen de aanschaf van zo’n airbag voor een pilot, maar de leverancier was alleen geïnteresseerd in grote aantallen. Dan kun je gaan kijken of gezamenlijk inkopen een optie is. Zo kun je bijvoorbeeld ook het onderhoud van bepaalde grotere systemen gezamenlijk aanpakken. Met name voor kleine organisaties kunnen dat doorslaggevende redenen zijn om wel of niet voor bepaalde zorgtechnologie te kiezen.
Leren van elkaars ervaringen en – als daar behoefte aan is – misschien zelfs wel gezamenlijk actie ondernemen, dat zijn de belangrijkste doelstellingen van INOU.
Voor instellingen die eerst zelf willen zien hoe bepaalde zorgtechnologie in de praktijk werkt, is vanuit INOU een aantal werkbezoeken georganiseerd, bijvoorbeeld naar De Haven om hun technologie rond Zorg en Dwang te bekijken. Daar was veel belangstelling voor. Ook komt er een Innovatielab in Quarijn en wordt er door het Innovatienetwerk gebruikgemaakt van de kennis en expertise van het Zorginnovatiehuis van Amaris. Daar zijn ruimtes volledig ingericht met technologie die wellicht ook interessant is voor een andere instelling. Door daar eerst te gaan kijken en testen, kun je beter beoordelen of bepaalde innovaties interessant zijn voor jouw organisatie, voordat je besluit om daarin te gaan investeren. Bij veel leden bestaat de wens om in de toekomst op meerdere plaatsen in de regio zo’n lab in te richten.”
Groot verschil
Behalve de expertbijeenkomsten op zes innovatiethema’s organiseert INOU ook trainingen voor projectmanagers over leidinggeven aan zorginnovatietrajecten. Ook worden er regelmatig ambassadeurs van het project Zorgtechnologie ingeschakeld om te vertellen hoe bepaalde innovaties kunnen worden ingevoerd op een afdeling en welke problemen ze daarbij tegenkomen. Zoals onlangs, toen het ging over het al dan niet kiezen voor oplaadbare batterijen die voor sommige systemen worden gebruikt. Jose: “Als je elke keer als de batterijen leeg zijn de technische dienst moet bellen om ze te laten vervangen, kan dat een reden zijn waarom zo’n systeem uiteindelijk niet wordt gebruikt. Het is dan gemakkelijker om te kiezen voor oplaadbare batterijen en het opladen daarvan onderdeel te maken van de dagelijkse werkroutine. Handig om daarmee rekening te houden voordat je een systeem aanschaft.”
‘We willen een zelflerend netwerk zijn dat zichzelf aanstuurt. In de toekomst willen we het netwerk ook laten groeien tot buiten de regio.’
Een groter netwerk
Dat er behoefte is aan een netwerk zoals INOU blijkt wel uit het feit dat organisaties elkaar ook vaker buiten het netwerk opzoeken. “Projectleiders en bestuurders gaan bij elkaar op werkbezoek of pakken de telefoon als ze een vraag hebben”, aldus José. “Dat is ook de bedoeling van INOU. We willen een zelflerend netwerk zijn dat zichzelf aanstuurt. In de toekomst willen we het netwerk ook laten groeien tot buiten de regio. Daarom werken we sinds dit jaar samen met de landelijke beweging Anders Werken in de Zorg. Door deze samenwerking kunnen we op landelijk niveau profiteren van de kennis en ervaringen van instellingen uit andere regio’s. Daarnaast kunnen we onze eigen ervaringen ook weer delen met andere regio’s. Zie het als een verbreding van het netwerk waar iedereen van kan profiteren. Voor veel instellingen was de keuze voor zorgtechnologie tot nu toe een vrijblijvende optie die vaak op de lange baan werd geschoven. Met de nieuwe toekomstplannen van het kabinet, waarbij de nadruk ligt op technologie en digitalisering in de zorg, is het een voldongen feit waar elke organisatie mee aan de slag moet. Dan is het fijn als je niet meer zelf het wiel hoeft uit te vinden, maar kunt profiteren van de kennis en ervaringen van andere organisaties.”