De Wulverhorst als verbinder van diverse initiatieven en organisaties
Steunsystemen en VVT-instellingen als spil in de wijk voor ouderen die zelfstandig thuis wonen. Dat is waar het om draait in het project Steunsystemen West en Stad. De eerste resultaten van de zeven pilotprojecten zijn positief en de ambities zijn hoog. De voortrekkers van Steunsystemen West en Stad willen het project uitrollen in heel Nederland.
‘Ik voel me eenzaam, ik kan niet meer alleen boodschappen doen, ik wil vrienden bezoeken, maar heb geen vervoer.’ Het zijn enkele voorbeelden van vragen die - via buren, familie, mantelzorgers, de huisarts, de kerkgemeenschap, thuiszorg of wijkverpleegkundige - bij een steunsysteem terecht kunnen komen. “Er is niet alleen minder plaats in verpleeg- en verzorghuizen, ouderen willen zelf ook graag zo lang mogelijk thuis blijven wonen”, vertelt Esther Ockeloen van AdSysCo en projectleider van het project Steunsystemen West en Stad.
“Door steunsystemen in te richten in de regio, de stad, het dorp of zelfs de wijk, kunnen mensen de hulp krijgen die ze nodig hebben om langer zelfstandig te kunnen blijven wonen, in de veilige wetenschap dat er een vangnet bestaat waarop ze, als ze kwetsbaar worden, kunnen terugvallen.”
De VVT-organisatie als vangnet
Dat vangnet wordt gevormd door de VVT-organisaties in samenwerking met lokale spelers in de regio. “Als zorginstelling zitten wij midden in dorpskern of wijk en hebben we de expertise, de zorgprofessionals, de vrijwilligers en de kennis in huis om ouderen, ook degenen die niet in een VVT-instelling wonen, te kunnen helpen”, legt Joyce Jacobs, bestuurder van Woon en zorgcentrum de Wulverhorst in Oudewater uit. “Onze thuiszorgmedewerkers en wijkverpleegkundigen komen al jaren bij de ouderen thuis en kunnen daar problemen signaleren, maar we hebben ook veel aanloop. Mensen komen op bezoek of doen mee aan allerlei activiteiten zoals aanschuifdiners. De drempel is laag. Daarnaast hebben we goede contacten met huisartsen, specialisten, gemeentes en overheidsinstanties en hebben we heel veel vrijwilligers die we op heel veel terreinen kunnen matchen. Als VVT-organisatie zijn wij nauw betrokken bij alle ouderen en kunnen we ze dus ook echt helpen bij het oplossen van de problemen die we signaleren. En dan bij voorkeur in de eigen omgeving. Zorg op maat voor ouderen die het nodig hebben, hulp bieden als daar om wordt gevraagd.”
Steunsystemen in cijfers
Van juli 2021 t/m januari 2022 hebben:
- 7 VVT-organisaties deelgenomen aan de pilot
- 802 vrijwilligers meegeholpen
- 465 ouderen een kennismakingsgesprek gehad
- 497 hulpvragen een oplossing gekregen
- 92 externe partijen concrete afspraken gemaakt met een steunsysteem
Eerste resultaten
Joyce Jacobs spreekt uit ervaring. Ze heeft net, samen met AdSysCo en zes andere pilots, de eerste resultaten bekendgemaakt van het TouwTeam - het steunsysteem in Oudewater waarvan De Wulverhorst de kern vormt. Die zijn heel positief. “Sinds de start in mei 2021 hebben al vijftig inwoners van Oudewater, waarvan het merendeel (72%) ouder is dan 75, kennisgemaakt met een of meer diensten van het TouwTeam en dat aantal blijft groeien”, vertelt Joyce. “En dat in een periode van ruim een half jaar in een klein stadje met 10.201 inwoners. Daarmee zien we heel duidelijk dat we ouderen echt kunnen helpen. Al is het maar door een vrijwilliger te zoeken die af en toe op bezoek gaat om een praatje te maken of het regelen van vervoer zodat ouderen vaker uit huis komen. Maar je kunt ook denken aan het organiseren van een kookcursus voor mensen die moeite hebben met het zelf bereiden van een maaltijd. Daarmee sla je twee vliegen in een klap: de oudere blijft actief bezig met zijn eigen maaltijd en voelt zich minder eenzaam door het contact tijdens de kookles.”
Ruim veertig van de vijftig deelnemers zijn met 234 hulpvragen gekoppeld aan een van de 217 vrijwilligers van het TouwTeam of een andere lokale partner. Joyce Jacobs: “En dat in een tijd waarin we midden in een pandemie zaten waardoor veel huisbezoeken en externe activiteiten niet konden doorgaan. Het TouwTeam heeft zelfs vier nieuwe vrijwilligers opgeleverd. Ook dat is belangrijk, want dat zijn vaak jonge senioren die later wellicht ook een hulpvraag krijgen. Door actief mee te draaien in de maatschappij, blijven zij ook langer zelfredzaam en leren ze dat het niet erg is om hulp te vragen. Daardoor kunnen we in een vroegtijdig stadium wellicht zware zorg voorkomen.”
Data verzamelen
Uit de eerste resultaten van het TouwTeam en de zes andere pilots blijkt dat de meeste hulpvragen betrekking hebben op eenzaamheid en mobiliteit, maar de verwachting is dat met de toenemende bekendheid van de steunsystemen, ook de vragen meer divers zullen worden. “Veel ouderen zijn terughoudend in het zelf vragen om hulp”, aldus Esther van AdSysCo. “Het mooie van dit hele project is dat je, omdat je vaker bij ouderen achter de voordeur komt, ook meteen een database kunt aanleggen met alle hulpvragen in bepaalde regio’s. Als je aan alle ouderen bij wie je op bezoek komt, vraagt waar ze behoefte aan hebben, waar ze mee geholpen zouden zijn of hoe het dagelijkse leven eenvoudiger kan worden gemaakt, kun je een goede inventarisatie maken van de problemen in een bepaalde wijk of regio. Daar kun je dan met andere projecten op inspelen. Kijk maar naar de resultaten van het TouwTeam. Met data verzameld door de steunsystemen, kun je heel veel meetbaar maken. Bijvoorbeeld de impact van een steunsysteem op het voorkomen van acute zorg of meten wat werkt en wat we daarvan kunnen leren.”
Kwetsbaarheid voorkomen
Doel van de steunsystemen is het verminderen van eenzaamheid, het bevorderen van de participatie van ouderen, het vergroten van de mobiliteit, het versterken van de veiligheid en het stimuleren van vitaliteit om zo uiteindelijk de zorgvraag te reduceren. Martin den Hartog, bestuurder van AxionContinu, de grootste ouderenorganisatie in de regio Utrecht stad en het westelijk deel van de Lekstreek, vertelt daarover: “Met het project Steunsystemen West en Stad willen we maximaal voorkomen of uitstellen dat ouderen kwetsbaar worden. Nu zie je nog te vaak dat mensen in een crisissituatie – bijvoorbeeld bij een gebroken heup of als ze verward door de straat lopen – in een VVT-instelling terechtkomen. Door in de fase daarvoor al betrokken en in gesprek te zijn bij ouderen en bijvoorbeeld valtraining te geven of door middel van het steunsysteem een netwerk rondom hen heen te organiseren, kan kwetsbaarheid worden voorkomen of worden uitgesteld en kun je crisissituaties helpen voorkomen. Dan is de VVT-instelling niet meer het finale eindpunt, maar een veilige haven waar je terechtkunt en waarmee het gesprek kan worden aangegaan als het nodig is; het reismaatje.”
Heel Nederland
Het steunsysteem en de VVT-organisatie fungeren daarbij als gids, vraagbaak en reismaatje voor de oudere, als hoeders van de buurtgemeenschap, maar ook als voortrekkers in de samenwerking tussen lokale, regionale en landelijke aanbieders. Het TouwTeam project heeft bijvoorbeeld 24 contacten met externe partijen opgeleverd, waarvan met twaalf al concrete afspraken zijn gemaakt. Martin den Hartog “Het project Steunsystemen West en Stad koppelt vraag en aanbod op lokaal, regionaal en landelijk niveau. Met als belangrijkste uitgangspunt dat het aanbod is aangepast aan de mogelijkheden en de eigenheid van de betreffende regio. En wie kent die regio beter dan de lokale VVT-instelling? Wij zijn gevestigd in Utrecht waar het leven van een oudere er heel anders uitziet dan in een kleine dorpsgemeenschap als Oudewater.” Esther Ockeloen: “Dat betekent dat je de steunsystemen – juist vanwege die eigenheid - op termijn ook kunt uitrollen in de rest van Nederland. Als het in Utrecht en Oudewater kan, dan kan het ook in Groningen, Limburg en Zeeland.”
Meer lezen over het project: https://www.toekomstbestendigeouderenzorgutrecht.nl/steunsystemenwestenstad